Donderdag 3 maart 2022
In oktober 2021 was ik de laatste keer in Berlijn. Dit was op doorreis vanuit Warschau naar Nederland. Het was toen niet gelukt om een bezoek te brengen aan het Humboldt Forum dat in de buurt van het museum eiland ondergebracht is in het nieuw opgebouwde Berliner Schloss. Doordat de coronamaatregelen nu ook in Duitsland een stuk versoepeld waren, was het niet meer nodig om een kaartje te kopen door middel van een time-slot.



Als je het Humboldt Forum binnenkomt is dat via een grote foyer. In deze centrale foyer bevindt zich een informatiepunt voor het kopen van kaartjes dat tevens als startpunt dient voor rondleidingen. Verder is het gebouw zo ingericht dat alle verdiepingen ook toegankelijk zijn voor mensen met een beperking. Voordat je het Humboldt Forum binnenkomt, loop je door één van de zes portalen van het gebouw. Portaal 3 geeft toegang tot de foyer.



Het Humboldt Forum bestaat uit een tweetal grote gebouwen met daartussen in een passage. De onderstaande foto is genomen in deze passage. Via een tweetal portalen kun je deze passage binnenlopen en weer verlaten.



Het Humboldt Forum is in principe een vrij toegankelijk gebouw. Inclusief de begane grond zijn de tentoonstellingen in het gebouw verdeeld over een viertal verdiepingen. Bovenop het gebouw bevindt zich ook nog een dakterras. Een aantal van de tentoonstellingen zoals bijvoorbeeld het etnologische museum op de 2de en 3de etage zijn vrij toegankelijk. In maart 2022 was men nog steeds met de inrichting van het gebouw bezig en was dit deel van het museum dus nog niet compleet.



Op de begane grond bevindt zich de sculpturenzaal die vrij toegankelijk is vanaf het binnenplein van het tweede gebouw. Het oorspronkelijke “Berliner Schloss” is tijdens de Tweede Wereldoorlog zwaar verwoest en in 1950 werden de restanten opgeblazen. Het gevolg was dat van allerlei beelden slechts fragmenten overbleven. Aan de hand van foto’s zijn hiervan reconstructies gemaakt. In een film die hier te zien is, wordt dit proces dat van 2016 tot en met 2018 heeft geduurd nader toegelicht.



De originele restanten van de beelden zijn te zien op de volgende foto.



Het Schlüterhof is het binnenplein van het tweede gebouw. Het plein is vernoemd naar de bouwmeester van het oorspronkelijke “Berliner Schloss” en werd in die tijd gebruikt voor koninklijke ontvangsten. Naast een terrasgedeelte wordt dit plein ook gebruikt voor bijeenkomsten in de open lucht.



Door het hele gebouw verspreid bevinden zich voorwerpen die te maken hebben met de geschiedenis van dit gebouw. In totaal zijn dit er 35. Op de onderstaande foto is een model van de HMS Victory te zien die in het “Berliner Schloss” heeft gestaan. Voor hun zilveren trouwdag kregen de keizer en zijn vrouw twaalf modellen van schepen in zilver. Eén van deze schepen was de Victory, het schip van Horatio Nelson dat hij gebruikte in de slag van Trafalgar in 1805. Door deze slag kregen de Britten de heerschappij op de oceanen. Ook de toenmalige keizer streefde naar een grote invloed in de wereld en breidde zijn marine flink uit.



Een ander voorbeeld is dit boek van het “Kollektiv Heizungs-, Lüftungs- und Sanitärtechnik” dat zich bezig heeft gehouden met de bouw van het “Palast der Republik”. Dit collectief nam toen deel aan een wedstrijd om de titel “Kollektiv der sozialistischen Arbeit’ te mogen voeren. Hiervoor was het nodig om in een boek alles omtrent de bouw, maar ook de vrijetijdsactiviteiten te noteren.



Op een 27 meter brede wand wordt op de benedenverdieping gedurende 14 minuten de laatste 800 jaar geschiedenis van deze plaats getoond. De film bestaat uit het laten zien van historische objecten, oude foto’s en films en geeft zo een beeld van de vroege geschiedenis van deze plaats, maar ook recente gebeurtenissen.



Op de tweede verdieping van het gebouw was in maart 2022 een tijdelijke tentoonstelling die inging op de geschiedenis van de etnologische verzameling van dit museum. De verzameling vindt zijn oorsprong in de 17de eeuw. In 1886 werd het koninklijke museum voor volkenkunde als eerste etnologische museum in Duitsland geopend. Door het twee jaar eerder gesloten verdrag in Berlijn werd Duitsland ook een grote koloniale mogendheid omdat het toen bepaalde gebieden in Afrika kreeg toegewezen. Ongeveer twee derde van de collectie van het museum komt uit deze periode. Van 1964 tot en met 2017 bevond het museum zich in Berlijn-Dahlem. In de tijdelijke tentoonstelling wordt bijvoorbeeld ook ingegaan op de manier waarop ook nu nog in het onderwijs in Duitsland met het koloniale verleden wordt omgegaan.



Een steeds belangrijker discussiepunt is tegenwoordig de manier waarop deze voorwerpen destijds in bezit van het museum zijn gekomen. Er vindt internationale samenwerking plaats om hier steeds meer duidelijkheid in te krijgen. De “Stiftung Preussischer Kulturbesitz”, die verantwoordelijk is voor deze musea is daarom samen met de regering aan het kijken welke voorwerpen terug moeten naar het land van oorsprong. In 2022 zijn zo een aantal voorwerpen van brons en ivoor die uit het toenmalige koninkrijk Benin kwamen, teruggezonden.



Het etnologisch museum start met een ruimte waarin voorwerpen te zien zijn uit Kameroen. Zo is op de volgende foto een sprekende trommel te zien Dit was een grote trommel die vooral gebruikt werd in koninkrijken die bestonden uit veel kleinere dorpen. Het geluid van deze trommels was vaak kilometers ver nog te horen. Hierdoor konden op deze manier mensen gewaarschuwd worden voor gevaren zoals oorlog en brand. De trommels werden ook gebruikt om begrafenissen en feesten aan te kondigen.



In 1884 ondertekenden vertegenwoordigers van het Duitse Rijk en aanvoerders van een aantal kustgemeentes aan de Wouri-rivier een zogenaamd “beschermingsverdrag”. De Duitsers noemde dit gebied voortaan Kameroen. Het gebied was een stuk groter dan het huidige land Kameroen. Dit gebied bestond destijds uit allerlei zelfstandige steden, koninkrijken en vorstendommen.



Het gevolg van de kolonisering van dit gebied door de Duitsers was dat deze onafhankelijke steden e.d. hun zelfstandigheid verloren. De Duitse aanwezigheid in Afrika heeft uiteindelijk maar kort geduurd omdat Duitsland na de Eerste Wereldoorlog al zijn koloniën kwijtraakte aan andere landen.



Op de volgende foto is een voorwerp te zien, dat gebruikt werd om palmwijn in te bewaren. Dit van hout gemaakte voorwerk stelt mogelijk koningin Ngonso voor, die het koninkrijk Banso heeft gesticht. Een paar maanden nadat dit voorwerp naar Duitsland gebracht was, werd door een groep Duitse militairen dit koninkrijk aangevallen.



Een zeer kleurige troon in het museum herinnert aan de periode dat koning Mbuembues in de 19-de eeuw zijn Bamum-Rijk steeds verder uitbreidde door middel van veroveringen. Bij deze koningen moesten tweelingen in zijn paleis werkzaam zijn. Een tweeling is ook te zien op deze troon. De slang met de twee hoofden symboliseert de macht van het leger.



Een andere verzamelaar van Afrikaanse voorwerpen is Hans Caspar Gans Zu Pulitz. Hij was lid van een van de oudste adellijke families van Brandenburg. In 1904 verliet hij het leger van Pruissen om zich bij het militaire leger in Kameroen aan te sluiten. Hier was hij betrokken bij verschillende militaire expedities. Hij leidde onder andere een veldtocht om het koninkrijk Bekom te verslaan. Hierbij ontvreemde hij dan ook allerlei voorwerpen uit deze gebieden.



Het volgende deel van dit reisverslag is te vinden op deze pagina